Korte of lange metten maken

Februari kent maar weinig dagen, deze week in #SG17-6 daarom KORT, deelt Carel ons mee. Wie op zoek gaat naar spreekwoorden en/of gezegden waar kort of korte in voor komt, wordt geconfronteerd met een indrukwekkende lijst. Vele daarvan zijn bekende en veel gebruikte uitdrukkingen. Maar dat wil nog niet zeggen dat ze oninteressant zouden zijn voor deze rubriek. Ik koos voor:

Korte metten  maken

De betekenis zal iedereen wel kennen: kordaat optreden, iemand genadeloos op zijn plek zetten, iets snel en krachtig ontzenuwen (leugens of geruchten). Interessanter is waar die uitdrukking vandaan komt. Dat metten iets met kloosterlingen te maken heeft, was me wel duidelijk, maar wat precies? Dat heb ik opgezocht op de site van Onze Taal (KLIK HIER).

Samengevat komt het hier op neer:

De metten (matutinae) maken deel uit van het getijdengebed in de Rooms-katholieke Kerk en de Orthodoxe Kerk. Het woord 'metten' komt van het Latijnse woord 'matutinum', dat 'ochtend' betekent, maar de metten worden meestal 's nachts of in de zeer vroege ochtend gebeden. Het aanvangstijdstip varieert van ongeveer 3.45 uur tot 6.15 uur.
De metten zijn de eerste van een vaste reeks gebeden (zogenoemde 'getijden') die iedere gewijde geestelijke dagelijks moet bidden. Na de metten komen nog de lauden, priem, terts, sext, none, vespers en completen.

Aanvankelijk werd aangenomen dat de uitdrukking korte metten maken stond voor het snel bidden (afraffelen) van de metten om weer iets anders te kunnen gaan doen. Middeleeuwse monniken moesten er midden in de nacht voor opstaan, dan zou je je inderdaad voor kunnen stellen dat ze er snel vanaf wilden zijn. Maar het is de vraag of dat een juiste veronderstelling is.
Vroeger bestonden er namelijk ook lange metten, die alleen tijdens feestdagen werden gebeden. Ook de uitdrukkingen lange metten maken en geen lange metten maken kwamen weleens voor. Korte metten maken betekende waarschijnlijk dus niet meer dan 'de gewone, korte metten bidden'. Hieruit zijn dan de figuurlijke betekenissen 'niet onnodig omslachtig doen', 'kordaat optreden' ontstaan.

Omdat korte metten maken een andere betekenis heeft dan iets met de Franse slag doen (afraffelen), ga ik er maar van uit dat die tweede verklaring beter klopt. Laten we daarover dan maar geen lange metten meer maken....

© Jannie Trouwborst, februari 2017.


Iedere dinsdag geeft Carel de Mari op zijn blog een woord op waarmee je een spreekwoord kunt bespreken. Iedereen kan altijd meedoen. Hoe? Mag je zelf weten. Je kunt een verhaal schrijven waarin het spreekwoord een rol speelt, je kunt in de etymologie duiken en de oorsprong van het gezegde verklaren, et cetera. Plaats een link onder het blog van Carel en lees daar ook de andere bijdragen.