Op eieren lopen

Er is hier de laatste tijd nogal het een en ander aan de hand, waardoor ik soms als een kip zonder kop rondloop. Dan is het een hele toer om tijd vrij te maken voor het spreekwoordenspelletje van Carel (KLIK HIER), ditmaal SG17-21 met als trefwoord EI.

Maar ik ben geen zachtgekookt ei en al is het op eieren lopen, ik wil toch mijn ei kwijt kunnen. Als is het maar om te zorgen dat het tussen Carel en mij koek en ei blijft. Dus al is mijn bijdrage beperkt dit keer: beter een half ei dan een lege dop! moet je maar denken.

© Jannie Trouwborst, mei 2017. 

Iedere dinsdag geeft Carel de Mari op zijn blog een woord op waarmee je een spreekwoord kunt bespreken. Iedereen kan altijd meedoen. Hoe? Mag je zelf weten. Je kunt een verhaal schrijven waarin het spreekwoord een rol speelt, je kunt in de etymologie duiken en de oorsprong van het gezegde verklaren, et cetera. Plaats een link onder het blog van Carel en lees daar ook de andere bijdragen.

Live your dream

Vorige week MAN, nu VROUW vindt Carel voor opgave 20 van de serie Spreekwoorden en gezegden #SG17 (KLIK HIER). Veel spreekwoorden over vrouwen zijn negatief, ontdekte Martha die ook met deze serie meedoet (KLIK HIER). Mij viel op dat mannen en vrouwen in spreekwoorden vaak samen genoemd worden. Ze worden met elkaar vergeleken en meestal pakt dat voor één van beiden verkeerd uit.

Gelukkig zijn er ook nog spreekwoorden waarbij ze niet tegenover elkaar staan. Vrouw en man zijn één gespan (een echtpaar zal elkaar bijstaan als het erop aan komt). Of deze: Hoewel man en vrouw op hetzelfde kussen slapen, hebben ze toch verschillende dromen.

Zeker die laatste, die bevalt me wel.  Uiteraard horen mannen en vrouwen dezelfde rechten en vrijheden te hebben, hetzelfde salaris voor hetzelfde werk te verdienen en dezelfde kansen op de arbeidsmarkt te krijgen. We zijn van ver gekomen, sinds 100 jaar geleden bij de grondwetswijziging van 1917 het passief kiesrecht voor VROUWEN werd ingevoerd en twee jaar later het actief kiesrecht. (Alleen bij de SGP heeft het tot 2013 geduurd voor vrouwen daar passief kiesrecht kregen.)

Maar ondanks alles wat er sindsdien is bereikt, bestaat het glazen plafond nog steeds, zijn er salarisverschillen tussen mannelijke en vrouwelijke werknemers, worden "mammadagen" gemakkelijker toegestaan dan "pappadagen", krijgt een vrouw enkele maanden bevallingsverlof en een man slechts 2 dagen. In de praktijk lopen veel vrouwen er tegenaan dat zij geacht worden oplossingen te vinden voor de zorg voor kinderen en gezin als ze willen werken of studeren en krijgen ze te horen dat ze hun carrièrekansen kunnen vergeten als ze parttime willen werken. 

Waarom spreekt het spreekwoord over mannen- en vrouwendromen mij aan? Ik blijf erbij dat mannen en vrouwen verschillen en dat vrouwen, om voor vol aangezien te worden en gelijke kansen te krijgen bij het nastreven van hun dromen, er niet op in zouden moeten hoeven zetten zich zoveel mogelijk als een man te gedragen. Vrouwen hebben vaak net iets andere kwaliteiten die hen niet minder geschikt maken om leiding te geven. Ze zullen het anders doen misschien, maar wellicht met betere resultaten. We zullen het zien, als ze eenmaal door het glazen plafond gebroken zijn. (Zo weet ik zeker dat Hillary het beter gedaan zou hebben dan Donald, maar dat is natuurlijk nogal vanzelfsprekend...).

Een zorgzame papa die liever thuisblijft en een moeder die er voor kiest fulltime buitenshuis te werken? Een vader die vol wil gaan voor zijn carrière en een moeder die het heerlijk vindt om voor de kleintjes te zorgen, in de moestuin te werken, vrijwilligerswerk in het zorgcentrum te doen of een studie te volgen? Een man en vrouw die het huishoudelijke werk en de zorg samen eerlijk delen en allebei parttime werken? Of welke andere variatie dan ook: Mensen zijn pas echt vrij als ze zelf kunnen kiezen hoe ze hun leven in willen richten. Die man en vrouw uit het spreekwoord zullen een gemeenschappelijke droom hebben, anders waren ze niet bij elkaar. Maar daarnaast hebben ze ook elk een eigen droom. Misschien is het geheim van een goede relatie wel dat de partners in staat zijn oog te hebben voor de droom van de ander en elkaar te helpen bij het realiseren daarvan.

De toekomst behoort aan hen die geloven in de schoonheid van hun dromen… (Eleanor Roosevelt).

© Jannie Trouwborst, mei 2017. 

Iedere dinsdag geeft Carel de Mari op zijn blog een woord op waarmee je een spreekwoord kunt bespreken. Iedereen kan altijd meedoen. Hoe? Mag je zelf weten. Je kunt een verhaal schrijven waarin het spreekwoord een rol speelt, je kunt in de etymologie duiken en de oorsprong van het gezegde verklaren, et cetera. Plaats een link onder het blog van Carel en lees daar ook de andere bijdragen.

Boekverfilming: Dubbelspel van Frank Arion

In 2006 deelde de Openbare Bibliotheek voor de eerste maal een gratis boek uit in het kader van Nederland Leest. Dat was Dubbelspel van de Antilliaanse schrijver Frank Martinus Arion. Natuurlijk haalde ik het boek op en wilde ik graag het uitverkoren verhaal lezen. Maar ik vond het moeilijk me in te leven in het verhaal. Het speelde zich af in een wereld die ik me moeilijk kon voorstellen en de hoofdpersonen behoorden tot een cultuur waar ik niet genoeg van af wist om de impact van de gebeurtenissen en de onderlinge verhoudingen goed te kunnen begrijpen. En hoewel anderen er lovend over spraken, stelde het mij teleur.

Enkele weken geleden was hier het Filmfestival Zeeuws-Vlaanderen. Er waren weer heel wat verrassende films te zien, ook boekverfilmingen. Want het festival is gelinkt aan het jaarlijkse Film by the Sea (in september in Vlissingen) waar vrijwel uitsluitend boekverfilmingen te zien zijn. In april zijn er voorpremières in Terneuzen. Enkele jaren geleden was dat Boven is het stil van Nanouk Leopold naar een boek van Gerbrand Bakker. Dit jaar was dat dus Dubbelspel van Frank Arion.

Synopsis
Na een afwezigheid van tientallen jaren keert de in Europa succesvolle dokter Ostrik Fiel terug naar zijn geboorteplaats Curaçao. Het bezoek herinnert hem aan veertig jaar eerder, toen een ogenschijnlijk onschuldig dominospel dramatische gevolgen had voor alle betrokkenen: ambitieuze, kleurrijke mannen en hun wilskrachtige echtgenotes die een leven op probeerden te bouwen op het zinderende eiland, te midden van verbroken tradities, intriges en pijnlijk verraad. Gebaseerd op de gelijknamige roman van Frank Martinus Arion. 

Het spreekt vanzelf dat ik graag wilde ervaren of de film me misschien wel kon raken. En dat was het geval: ik was er enorm van onder de indruk, heb er volop van genoten en ga met deze beelden in mijn hoofd het boek nog eens lezen. En het werd me ook duidelijk wat ik gemist had bij het lezen.
Ik weet niet hoe dat bij anderen is, maar als ik lees dan ontwikkelt zich als vanzelf een film in mijn hoofd: ik heb een beeld van de omgeving, van de personen, zie de gebeurtenissen voor me. En daarom vallen films na het lezen soms tegen: ze stroken niet met de beelden in mijn hoofd. Dat botst.

De natuurbeelden, de acteurs, de regie en de vorm waarin het verhaal gegoten is: alles speelt een rol in deze prachtige film. Curaçao vormt een geweldig decor, de acteurs spelen hun rol voortreffelijk, de regisseur heeft er iets heel bijzonders van gemaakt. Niet eerder zag ik een film die een verhaal van kort geleden verbeeldt en waarin uitsluitend niet-blanken een rol spelen. De rolverdeling zorgde er voor dat ook de verschillen tussen de Curaçaose bevolkingsgroepen duidelijk werden en hun onderlinge verhoudingen. Zelfs de grote cultuurverschillen die er bestaan tussen ons en de Antilliaanse bevolking worden zo naturel in beeld gebracht, dat je het verloop van het verhaal als volkomen vanzelfsprekend ervaart.

Hella Haasse schreef aan het einde van haar lofrede bij de Nederland Leest uitgave:
"Dubbelspel is een voorbeeld van wat herlezen teweeg kan brengen. Dertig jaar geleden gold de roman dadelijk als verrassend: informatief en vol mensenkennis, humor en inzicht, geschreven in een soepel, beeldend Nederlands, verrijkt met elementen uit de Caraïbische cultuur. Bij herlezing blijkt het boek dubbel interessant. Het geeft reliëf aan wat wij in de loop der jaren wisten of dachten te weten over Curaçao. Het maakt duidelijk hoe weinig wij hebben begrepen van dat gebied en de mensen die er leven."

Vooral met betrekking tot dat laatste voegt deze film er nog een extra dimensie aan toe.

Vanaf 25 mei draait de film in de Nederlandse bioscopen. Het is een echte aanrader. Of je het boek nu wel of niet gelezen hebt en of je dat wel of niet goed vond. De trailer kun je hier bekijken: DUBBELSPEL 

Kijk ook eens hier: http://literatuurmuseum.nl/artikelen/dubbelspel-is-niet-wit-te-maken. Interessant artikel! 

© Jannie Trouwborst, mei 2017.

Drank maakt meer kapot dan je lief is

Er valt over mijn Friese voorouders nog veel meer te vertellen. En zeker in het kader van het woord dat Carel ons dit maal opgaf in zijn serie Spreekwoorden en gezegden: MAN. (#SG17-19 - KLIK HIER). Het gaat over mijn oerpake Eelke, mijn pake Hielke en zijn broer Jelle (voor de niet Friezen onder ons: overgrootvader, grootvader en broer).

Eelke van Oostrum (1854-1924) was bakkersknecht in Oosterwierum toen hij Jeltje Schaap (1858-1900) uit Jorwerd ontmoette. Op 11 mei 1881 trouwden ze in Weidum. In dezelfde krant waarin hun huwelijksadvertentie stond, stond nog een advertentie met de tekst: E. van Oostrum, zich als bakker te Folsgare zullende vestigen, beveelt zich bij de Dorps- en Gewestgenooten aan. Bakkersknecht zijn in deze periode was heel zwaar. Het is te begrijpen dat hij wilde proberen een eigen winkel op te zetten. Daarvoor moest het stel geld lenen. Hard werken was voor Eelke geen probleem, maar er lagen andere problemen op de loer.

De inkomsten vielen tegen, er was veel concurrentie, iets bij verdienen was nodig. Jeltje was naaister en kon zo bijdragen en Eelke breidde zijn bakkerswinkeltje uit met een soort van huiskamercafé voor reizigers. Friesland stond bekend om het uitstekende graan, waarvan zowel brood gebakken werd, als jenever gestookt kon worden. En toen ging het mis: Eelke kon zijn lening niet meer afbetalen, hij werd failliet verklaard en al zijn spullen werden verkocht op een zgn. Boelgoed, 3 jaar na het enthousiaste begin en met inmiddels 2 kleine kinderen: Hendrikje en Jelle. Het vermoeden bestaat (en zo wordt het in de familie verteld) dat het drankmisbruik van Eelke daaraan ten grondslag lag.
Wie in het Archief in Leeuwarden de uitgebreide lijst ziet met de te verkopen inventaris, krijgt beslist kippenvel: zelfs het wiegje en ledikantje van de kleintjes werden verkocht. Soms kochten in zo'n geval buren de spulletjes wel eens op voor weinig geld om ze weer terug te geven. Ik hoop maar dat dat hier ook gebeurde.

Het gezin verhuist naar Mildam. Eelke wordt weer bakkersknecht, er worden nog 5 kinderen geboren. En dan voltrekt zich een nieuwe ramp: in de winter van 1900 overlijdt moeder Jeltje op de leeftijd van 41 jaar, haar man achterlatend met 7 kinderen in de leeftijd van 5 tot 18 jaar. Volgens de verhalen in de familie speelde drankmisbruik daarbij een belangrijke rol. Volgens de kinderen, die allemaal overtuigde geheelonthouders werden, was dat de oorzaak van hun moeders overlijden: ze zou van verdriet gestorven zijn.
De kinderen zwierven uit (een dienstje, naar een oma, een tante). Eelke vertrok in 1902. Van zijn omzwervingen is weinig bekend. Op de trouwakten van zijn kinderen staat vaak dat men niet weet waar hij is. Hij overlijdt in Diever op 70 jarige leeftijd, nog altijd bakkersknecht. Vermoedelijk heeft hij ook enige tijd in Veenhuizen doorgebracht, waar een kolonie was voor bedelaars en dronkaards.

Zijn oudste zoon Jelle van Oostrum is één van de oprichters geworden van De Blauwe Knoop: een vereniging die zich beijverde het drankmisbruik aan de kaak te stellen en voorlichting te geven over de gevaren van alcohol. Hij was ook degene die er voor zorgde dat al zijn broers zich ontwikkelden door zelfstudie. Zelf werd hij hoofdonderwijzer, mijn grootvader douanebeambte en later belastinginspecteur. Siebren (de jongste broer) werd afdelingschef op een spinnerij in Hengelo.

Jelle en Hielke voerden in een toneelgezelschap stukken op over het onderwerp. Drankmisbruik was een groot probleem in Friesland, de bestrijding ervan was noodzakelijk. En wie er de gevolgen van heeft ondervonden, is des te gemotiveerder om er iets aan te gaan doen.
En hier komt dan eindelijk het spreekwoord: Als de wijn is in de man, is de wijsheid in de kan. Nu geloof ik niet dat mijn oerpake ooit wijn gedronken heeft, maar eerder graanjenever en wellicht bier. Voor het effect (en de resultaten) maakt het echter niet uit. Hoe dan ook komt hier een ander spreekwoord om de hoek kijken: Drank maakt meer kapot dan je lief is. Ik ben bang dat daar nog steeds niets aan is veranderd.

Hierbij een foto van het toneelgezelschap waar mijn grootvader in speelde: hij is de vierde van rechts boven. En een kopie van de aankondiging van de Boeldag in Folsgare.

© Jannie Trouwborst, mei 2017.
 
Iedere dinsdag geeft Carel de Mari op zijn blog een woord op waarmee je een spreekwoord kunt bespreken. Iedereen kan altijd meedoen. Hoe? Mag je zelf weten. Je kunt een verhaal schrijven waarin het spreekwoord een rol speelt, je kunt in de etymologie duiken en de oorsprong van het gezegde verklaren, et cetera. Plaats een link onder het blog van Carel en lees daar ook de andere bijdragen.

Alde Maaie

Voor mij is het niet genoeg mijn voorouders bij naam te kennen, te weten waar en wanneer ze geboren werden en stierven en met wie ze trouwden en hoeveel kinderen ze kregen. Daar begint mijn genealogische speurtocht pas. Hun beroep en levensomstandigheden zijn veel interessanter om een goed beeld te krijgen van hoe ze leefden. Daarom kijk ik graag naar Verborgen verleden (KLIK HIER) en verdiep ik mij met plezier in de vaderlandse geschiedenis.

Âlde Maaie in de Sûkerei in Damwâld

Mijn voorouders van vaderskant (van Oostrum)  komen uit Friesland en (inderdaad) uit Oostrum voor zover ik na kon gaan. Mij viel op dat er vaak getrouwd werd in mei. Dat daar geen romantisch motief achter zat, ontdekte ik toen ik geconfronteerd werd met de uitdrukking "âlde Maaie". Dat is Fries voor "oude mei". De âlde Maaie bleek van 1701 tot in de 20ste eeuw de grote verhuisdag te zijn in
Friesland.

Ooit begon het kalenderjaar op 1 mei. Op die dag werden ook de pachtovereenkomsten afgesloten en werden de knechten en meiden verhuurd voor het komende jaar. 1 mei was dus de grote verhuisdag in Friesland. Als een jongen en een meisje samen een nieuwe betrekking aanvaarden, trouwden ze dus ook omstreeks die tijd.

Op 1 januari 1701 werd in Friesland de Gregoriaanse kalender ingevoerd. De kalender versprong eenmalig 11 dagen, en in plaats van 1 januari was het die dag 12 januari. Wanneer op 1 mei 1701 de grote verhuisdag als gebruikelijk zou plaatsvinden op 1 mei, zouden de pachters 11 dagen gebruik van de grond missen en zouden de boeren 11 dagen werk van hun personeel mislopen. De contracten werden daarom niet op de "nije Maaie", de nieuwe 1ste mei, maar op de "âlde Maaie", de oude 1ste van mei ofwel 12 mei Gregoriaanse tijdrekening, vernieuwd.

Dit gebeurde sindsdien elk jaar opnieuw, 12 mei was nu de grote verhuisdag en werd "âlde Maaie" genoemd. In het streekmuseum de Sûkerei te Damwâld (ten zuiden van Dokkum) wordt deze traditie gekoesterd door jaarlijks omstreeks 12 mei een âlde Maaie dag te organiseren. Ook dit jaar zijn er weer allerlei toepasselijke activiteiten georganiseerd. Kijk maar op de site van de Sûkerei. De enige aanpassing is, dat 13 mei (een zaterdag) beter uitkomt dit jaar......

Dus dit keer geen spreekwoord, ook geen gezegde, maar een uitdrukking. Ik hoop dat Carel (KLIK HIER) daarmee akkoord gaat. Want zijn woord voor deze #SG17-18 is mei. Maar er zullen vast wel gezegden over deze verhuisdag geweest zijn, zeker in Friesland. Wellicht ook elders. Misschien dat iemand daar meer over kan vertellen? Ik ben benieuwd.

© Jannie Trouwborst, mei 2017.

Iedere dinsdag geeft Carel de Mari op zijn blog een woord op waarmee je een spreekwoord kunt bespreken. Iedereen kan altijd meedoen. Hoe? Mag je zelf weten. Je kunt een verhaal schrijven waarin het spreekwoord een rol speelt, je kunt in de etymologie duiken en de oorsprong van het gezegde verklaren, et cetera. Plaats een link onder het blog van Carel en lees daar ook de andere bijdragen^.