vrijdag 27 januari 2017

Koning Winter, Vadertje Vorst

Koning Winter, Vadertje Vorst: ik vroeg me af waar die termen vandaan komen, toen Martha dit keer met het woord WINTER op de proppen kwam.

Personificatie
Het gebruik om het winterse weer toe te schrijven aan een god of een personificatie van de winter te maken, kent een lange geschiedenis. Zo wordt de winter volgens de Griekse mythologie veroorzaakt door de godin Demeter, die ieder jaar vervalt in een depressie op het moment dat haar dochter Persephone weer af moet dalen naar de onderwereld.
In Nederland was het in de 16e eeuw al gebruikelijk om de winter voor te stellen als een persoon, Koning Winter, om zo makkelijker te kunnen omgaan met de angst en machteloosheid door de onvoorspelbare invloed van het weer. Koning Winter werd dan gezien als de slechte tiran, die bespot werd.  

Russisch sprookje
De bekendste personificatie van het winterseizoen is waarschijnlijk ‘Vadertje Vorst’, bekend uit een oud Russisch sprookje. Het verhaal gaat over een vrouw die zo’n hekel heeft aan haar stiefdochter dat zij op een dag besluit haar achter te laten in het bos, zodat zij dood zal vriezen. Het meisje wordt echter al snel ontdekt door ‘Vadertje Vorst’ en zij is zo aardig tegen hem, dat hij haar overlaadt met dure gewaden en andere cadeaus. Op het moment dat de vrouw dit ontdekt, besluit zij ook haar eigen dochter in het bos achter te laten. Als dit meisje ‘Vadertje Vorst’ ontmoet is zij echter zo respectloos tegen hem, dat hij besluit haar wel dood te laten vriezen.

Het sprookje over ‘Vadertje Vorst’ was in de twintigste eeuw waarschijnlijk de inspiratiebron voor het ontstaan van de Slavische traditie van Ded Moroz, oftewel ‘Grootvadertje Vorst’. Op 31 december brengt Grootvadertje Vorst/Vadertje Winter cadeaus rond in Rusland, Wit-Rusland en Oekraïne. Alle kinderen krijgen van hem en zijn kleindochter Snegoerotsjka geschenken.

Op hedendaagse afbeeldingen heeft hij een lange, witte baard en draagt een magische staf. De staf kan alles wat hij aanraakt bevriezen. Vadertje Winter woont diep in de taiga, is zeer verbonden met de natuur, reist in een door drie schimmels of rendieren getrokken slee - de trojka - en draagt een grijs met blauwe bontjas, die echter ook geel, groen of rood kan zijn.

Vadertje Winter - Kerstman - Sinterklaas
In Rusland heerst tot op de dag van vandaag het wijdverbreide idee dat Vadertje Winter al millennia lang voor de verdeling van geschenken verantwoordelijk is. Als tijdens het Jolka-feest geschenken rondbrengende persoon is hij echter pas ontstaan in de jaren twintig van de 20ste eeuw. Het Jolka-feest moest een atheïstische vervanger van het Russisch-orthodoxe kerstfeest worden. Deze moderne Russische ‘koning Winter’ is hiermee dus, net als de Kerstman, een variant op de Nederlandse Sinterklaas.

Wij hebben een cultuurprobleem met Zwarte Piet. Maar sinds december 2012 mag in Oezbekistan Grootvadertje Vorst niet langer op de staats-tv verschijnen: om de Oezbeekse cultuur te beschermen tegen buitenlandse invloeden. Hij ging teveel lijken op de westerse Kerstman en herinnerde daarnaast aan de Sovjettijd.

(Voor het schrijven van dit stukje heb ik dankbaar gebruik gemaakt van Wikipedia).

Winter ~ 1) Deel van een jaar 2) Deel van het jaar 3) Jaardeel 4) Jaargetijde 5) Koude jaargetijde 6) Nederlandse vlootvoogd 7) Periode die er ’n wit landschap van kan maken ( crypt) 8) Schrijver 9) Seizoen 10) Vroege voorjaar.

#WOT: betekent Write on Thursday. Iedere donderdag kiest Martha een woord waarover je iets kunt schrijven, vloggen of ploggen. Laat HIER een link achter naar je eigen blog zodat iedereen mee kan lezen.

© Jannie Trouwborst, januari 2017.

2 opmerkingen:

  1. Interessant!! Mijn Russische cursisten vertelden me onlangs nog het verhaal over Vadertje Vorst.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Dat is leuk! Voor mij was het helemaal nieuw. Het heeft ook wel wat van ons verhaal over Vrouw Holle. Ken je dat?

      Verwijderen