Een blad voor de mond is ongezond

Jammer dat er zo weinig bloggers aansluiten bij het spreekwoorden initiatief van Carel #SG17. Het is best leuk te grasduinen in spreekwoorden, gezegden en uitdrukkingen. Ik ben blij dat Carel het toch niet opgeeft en elke week weer met een nieuw woord komt. Voor week 33 is dat MOND (KLIK HIER).

Meer dan 50 spreekwoorden zijn er te vinden met "mond". Vele ervan zijn heel bekend en worden nog altijd gebruikt. Die sla ik liever over. Eigenlijk vond ik er maar één die ik niet kende en die me aansprak:

"Er is nog nooit een kok gevonden die koken kan voor alle monden." (Je kunt het niet iedereen naar de zin maken.)

Een uitspraak die ik zelf eens wat vaker in gedachten zou moeten houden. Maar om het daarbij te laten vond ik ook wel weer een beetje kaal. En zo kwam ik ertoe eens bij de citaten te gaan neuzen. Daar vond ik een geweldig citaat van Tom Lanoye, dat gebaseerd is op een bekend spreekwoord. En dat daar een toepasselijke draai aangeeft.

Een blad voor de mond is ongezond.
Tom Lanoye (Geb. 1958)

Het is gebaseerd op "Geen blad voor de mond nemen." Maar waar komt dat vandaan en wat betekent het? Onze Taal (KLIK HIER) weet raad:

Geen blad voor de mond nemen betekent 'vrijuit zeggen wat je vindt', 'je eerlijke mening geven, of de ander dat nu leuk vindt of niet' en ook wel 'iemand zonder omwegen vertellen wat hij allemaal fout heeft gedaan'.
Het is niet duidelijk aan welk blad we oorspronkelijk moeten denken in deze uitdrukking; het kan volgens de naslagwerken zowel een boomblad als een blad papier zijn.
De uitdrukking komt al voor in het spreekwoordenboek van Carolus Tuinman (1726). Tuinman gaat ervan uit dat het eigenlijk om een boomblad gaat. Hij legt een verband met de gewoonte van toneelspelers die (voordat er maskers werden gebruikt) hun gezichten 'bemaskerden' met vijgenbladeren. Alleen zo durfden ze vrijuit te spelen. Wie dat niet nodig had, wie dus 'geen (vijgen)blad voor de mond nam', was niet bang voor eventuele onaangename gevolgen van zijn opmerkingen.

De verklaring waarbij wordt uitgegaan van een blad papier lijkt echter ook plausibel. Wie zijn opmerkingen van een blad papier opleest ('een blad papier voor zijn mond houdt'), heeft bij het schrijven van tevoren nagedacht over wat hij wilde zeggen en hoe dat zou overkomen. Dat betekent dat hij voorzichtiger en diplomatieker is. Wie uit zijn hoofd spreekt, zal minder voorzichtig zijn.

Geen idee welke verklaring klopt. Mij spreekt de eerste het meest aan.

Overigens is het bijzonder dat ze te combineren zijn: 

"Er is nog nooit een kok gevonden die koken kan voor alle monden, dus kun je maar beter geen blad voor de mond nemen." En volgens Tom Lanoye is dat ook nog eens ongezond.

© Jannie Trouwborst, augustus 2017.

Iedere dinsdag geeft Carel de Mari op zijn blog een woord op waarmee je een spreekwoord kunt bespreken. Iedereen kan altijd meedoen. Hoe? Mag je zelf weten. Je kunt een verhaal schrijven waarin het spreekwoord een rol speelt, je kunt in de etymologie duiken en de oorsprong van het gezegde verklaren, et cetera. Plaats een link onder het blog van Carel en lees daar ook de andere bijdragen.