Een oude rat vindt licht een gat

Het spreekwoord van deze week moet het woord GAT bevatten voor de SG17-22 van Carel (KLIK HIER). Voor wie niet voor één gat te vangen is, staat erbij. Daarmee doelt hij waarschijnlijk op de meervoudige betekenis van het woord GAT. Er schieten mij direct al enkele spreekwoorden en gezegden te binnen, maar omdat het de bedoeling is ook wat op te steken van Carel zijn taalspelletje, graaf ik nog even verder.

Ten eerste valt op dat "geld" in een aantal ervan een rol speelt: Een gat in je hand hebben, Het ene gat met het andere dichten, Een gat in de begroting hebben. Die kent iedereen wel. Maar ik vond ook een leuke onbekende (voor mij althans): Een cent met een gat, brengt altijd wat. De betekenis daarvan zou uit het bijgeloof voortkomen, dat een doorboorde munt voordeel of geluk brengt. Ik herinner mij dat mijn vader oude Nederlandse muntjes had met een gat. Welke, en de geschiedenis ervan, kan ik niet meer achterhalen. Wie op internet naar afbeeldingen zoekt, vindt vooral buitenlandse munten. Van oude Chinese munten gaat het verhaal dat het gat diende om de munten aan een touwtje te kunnen rijgen in de tijd dat niet iedereen over een portemonnee beschikte. In later tijd zou het bij Europese munten gaan om de waarde van het gebruikte metaal: vroeger vertegenwoordigde het gewicht van een munt de waarde. Zowel de overheid als fraudeurs konden van het uitgeboorde materiaal nieuwe munten maken, terwijl het getal op de munt dezelfde waarde aan bleef geven. Een gat in de markt!

Wat kwam ik nog meer tegen? Een oude rat vindt licht een gat. Ook dat is een onbekende voor me, maar wel een logische: wie enige levenservaring heeft, is nu eenmaal niet voor één gat te vangen. Al past hier wel enige bescheidenheid om te voorkomen dat er over deze oude rat gezegd gaat worden: Hij kijkt door een plank waar geen gat in is (hij meent alles te weten, meent zelfs het verborgene te kunnen zien).  
Grote kans dat hij goed in de gaten gehouden wordt. Bij deze gaten moeten we dan denken aan de openingen in het vizier van een vuurwapen of de kijkgaten in de muren van een kasteel of de kijkgaten in het vizier (het 'klepje') van de helm van een ridder. 

Tenslotte, over een oude rat gesproken: we zitten midden in de moeizame formatie van een nieuw kabinet. Ik heb er wel vertrouwen in dat Tjeenk Willink deze klus gaat klaren, want: Nieuwe bezems vegen schoon, maar oude bezems kennen alle hoeken en gaten.

© Jannie Trouwborst, juni 2017.

Iedere dinsdag geeft Carel de Mari op zijn blog een woord op waarmee je een spreekwoord kunt bespreken. Iedereen kan altijd meedoen. Hoe? Mag je zelf weten. Je kunt een verhaal schrijven waarin het spreekwoord een rol speelt, je kunt in de etymologie duiken en de oorsprong van het gezegde verklaren, et cetera. Plaats een link onder het blog van Carel en lees daar ook de andere bijdragen.