Verpieteren

#WOT betekent Write on Thursday. Inmiddels wordt het georganiseerd door ALI.  Iedere donderdag verzint ze een woord waar je over kunt schrijven (bloggen, vloggen of ploggen). Niets moet, alles mag. Je kunt op ieder moment instappen.

Het #WOT woord van vandaag is

Verpieteren = 1) Verkommeren, 2) verleppen, 3) verwelken, 4) wegkwijnen.

Verpieteren toen

Hoewel ik meteen begrijp waarom Ali dit woord heeft gekozen in deze tijd van eenzame, min of meer vrijwillige, opsluiting voor velen, kan ik het niet laten eerst eens in de achtergrond van het woord te duiken. Een mooi begin daarvoor is de etymologiebank. De betekenissen, zoals die hierboven bij het woord gegeven worden, blijken van later datum dan de oorspronkelijke betekenis.

Voorbeelden tonen aan dat verpieteren vanaf 1661 gebruikt werd in de betekenis van: vergaan, bederven, waardeloos worden. Het gaat dan voornamelijk over zaken, niet over mensen. Het woord zou zijn oorsprong hebben in het Latijn (pedester: te voet, laag-bij-de-gronds) en via Oud-Frans (peestre) en het Frans (piètre: armzalig, sjofel) en het Vlaams terecht gekomen zijn (pieter: bedorven waar).
Vanaf 1793 wordt het ook voor mensen gebruikt in de betekenis van verkommeren, volgens de etymologiebank. Maar ook dan is het niet erg positief bedoeld. Zo schrijft Multatuli in 1874 in Woutertje Pieterse over een dronken jongeman:

"Och, och och, 'n waar schandaal. Zoo jong nog en dan al zoo gruweloos aan het verpieteren."

Verkommeren is echter een woord dat we pas sinds 1920 kennen. Het is een leenwoord uit het Duits. In de jaren ’40 werd verkommeren soms als een germanisme (D. ‘verkümmern’) beschouwd voor ‘verarmen, wegkwijnen, wegteren’. Behalve in Van Dale, die het reeds in de jaren ’20 vermeldt, vindt men verkommeren in de woordenboeken pas vanaf de jaren ’50 en soms zelfs nog later maar het wordt nu door iedereen als correct Nederlands aanvaard. 

Verpieteren nu

De betekenis van verpieteren is dus opnieuw veranderd, van iets dat schandelijk was in iets dat triest is voor de betrokkenen. De betekenis die nu bovenaan dit stukje staat klopt en heeft als synoniemen inderdaad onder andere verkommeren en wegkwijnen. Toch vind ik die twee woorden passender voor mensen dan verpieteren. Dat omvat immers ook de betekenissen verleppen en verwelken, iets wat naar mijn gevoel toch het meest bij planten hoort. Overdrachtelijk kun je het misschien van mensen zeggen, maar ik kies toch liever voor verkommeren en wegkwijnen.

Dit alles doet natuurlijk niets af aan de situatie waarin veel mensen verkeren. Ouderen die eenzaam thuis zitten en niet de deur uit kunnen, verkommeren en kwijnen weg. Verpleeghuisbewoners die geen bezoek mogen ontvangen en vaak in hun kamers moeten verblijven idem. Alleenstaanden die thuis werken en vrijwel niemand zien lopen ook het risico weg te kwijnen.

Het is duidelijk dat we moeten proberen ons zo veel mogelijk te bekommeren om iedereen die dat nodig heeft. Ik heb er vertrouwen in, dat dat wel gaat lukken.